Met het uitspreken van het vonnis (drie keer levenslang en één keer vrijspraak) is het MH17-proces voorlopig gesloten. Uitgebreide verslaggeving tijdens het voorlezen van het vonnis en reacties van nabestaanden, de Nederlandse autoriteiten en vanuit Rusland en Oekraïne kunt u hieronder teruglezen. Dit liveblog sluit nu.
Voor nabestaande Robbert van Heijningen is het een vonnis waar hij op hoopte. ,,Wel een met pijn in mijn hart, want dit blijft zeer doen’’, zegt hij. ,,Maar ik ben blij dat recht wordt gedaan en dat na acht jaar alle nep-informatie weg is en onafhankelijke rechters zich hebben uitgesproken. Achter alle zaken die in twijfel werden getrokken, kunnen we een punt zetten.’’
Van Heijningen, die zijn broer Erik, schoonzus Tina en neef Zeger verloor, is ook blij dat de rechtbank de vloer aanveegde met de ‘arrogantie’ van de verdachten. ,,De Russische Federatie heeft steeds ontkend. Maar ze zijn betrokken en en hebben verantwoordelijkheid te nemen. Dit vonnis zal ons sterken in de procedure bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens.‘’
Dat Poelatov is vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs, vindt hij ‘prima’. ,,Dat bewijst de kracht van het Nederlands rechtssysteem en de zorgvuldigheid waarmee de rechters naar de zaak gekeken hebben’’, zegt Van Heijningen.
,,De afgelopen dagen voelde ik het in mijn lichaam en had ik hoofdpijn. Ik ben blij dat een deel van die spanning terecht is gekomen in de voldoening van dit vonnis. Ik kan het boek niet definitief sluiten. Ik vind het mooi dat de rechtbank het leed van de nabestaanden benadrukte, maar ook dat van de lokale bevolking waar het vliegtuig en de stoffelijke resten zijn neergekomen.’’
© AP/PATRICK POST — Robbert van Heijningen Nabestaanden reageren vooral opgelucht op het vonnis. ,,Dit is een stukje gerechtigheid’’, zegt Silene Fredriksz, die haar zoon Bryce en schoondochter Daisy verloor. ,,Ik ging hier met een zwaar gevoel naartoe. Ik durfde niet te hopen dat ze schuldig bevonden zouden worden.’’
Ze is blij dat de de rol van Rusland uitgebreid ter sprake is gekomen in het vonnis. ,,Dat is een bevestiging van wat ik al als waarheid zag’’, zegt ze. ,,Voor mij is Poetin de hoofdverantwoordelijke. Die heeft toegestaan dat de Buk-raket daar naartoe ging. Er gebeurt daar niks zonder toestemming van het Kremlin. Zo simpel is het.’’
© ANP REMKO DE WAAL — Silene Fredriksz na afloop van de rechtszaak. REMKO DE WAAL Evert van Zijtveld zegt ‘erg opgelucht’ te zijn. Bij de ramp kwamen zijn kinderen Frederique en Robert-Jan om en zijn schoonouders Neeltje Voorham en Jan van der Steen. ,,Dat Rusland er ook bij betrokken is, hadden we altijd al gedacht. De vrijspraak had ik niet zien aankomen. Dat moeten we accepteren en respecteren. Deze dag is weer heel emotioneel. Je beleeft alles opnieuw. We zitten al zó lang in deze rechtszaak. Nu kan ik dit deel loslaten. We gaan nu meer genieten van andere dingen in het leven.’’
De Russische luchtvaartdeskundige Vadim Loekasjevitsj, een van de weinige experts in zijn land die openlijk geloof hecht aan de schuld van de drie veroordeelden, is verrast over de uitspraak. "Ik had niet verwacht dat Poelatov zou worden vrijgesproken terwijl de rest wel levenslang heeft gekregen. Dat bewijst hoe onafhankelijk deze rechtszaak is’’, stelt Loekasjevitsj in een eerste reactie.
Ook stelt hij dat het belangrijk is dat de rechter heeft erkend dat Moskou die dagen de dienst uitmaakte in de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk, het Oost-Oekraïense rebellengebied waar MH17 werd neergeschoten. "Rusland heeft bij de Europese rechter geklaagd dat het geen schuld droeg, omdat het gebied niet onder zijn controle stond. De rechter heeft nu vastgesteld dat Rusland die controle wel had.’’
Voor Loekasjevitsj is het ook van belang dat alle andere versies, waaronder allerhande samenzweringstheorieën, door de rechter naar het rijk der fabelen zijn verwezen. De deskundige die de afgelopen zeven jaar continue bezig is geweest met onderzoek naar MH17, voelt ‘tevredenheid’ na de uitspraak. ‘’Er is recht gedaan aan de waarheid en dat is toch wat we allemaal wilden.’’
© Aleksandr Vartanjan — Vadim Loekasjevitsj. De enige vrijgesproken verdachte, Oleg Poelatov, heeft het voorlezen van het vonnis vandaag vanuit Rusland gevolgd via een livestream, stellen zijn advocaten. Zij zijn 'opgelucht' door de vrijspraak. "Het zou heel fijn zijn voor Poelatov als de strafzaak hiermee voor hem ten einde gaat komen", zei advocaat Boudewijn van Eijck. Het Openbaar Ministerie had ook tegen de Rus Poelatov een levenslange gevangenisstraf geëist. Het OM heeft de komende twee weken de tijd om te beslissen in hoger beroep te gaan.
Igor Girkin, die wel tot levenslang werd veroordeeld, heeft nog niet gereageerd op het vonnis. Hij is inmiddels weer betrokken bij de Russische invasie in Oekraïne en schrijft daar veel over op Twitter. Dat deed hij ook tijdens het uitspreken van het vonnis van de rechtbank, die tweets gingen niet over de rechtszaak.
Met het vonnis vanmiddag is de zoektocht naar de betrokkenen bij de crash van MH17 nog niet voorbij, melden politie en het Openbaar Ministerie. Zij verwachten in het voorjaar meer te kunnen vertellen over de mensen die verantwoordelijk zouden zijn voor het neerhalen van vlucht MH17. ,,Wie heeft op de knop gedrukt, wie zit er nog hoger in de boom. Het onderzoek is niet gestopt", zei Andy Kraag, hoofd van de Dienst Landelijke Recherche donderdag na afloop van de uitspraak van de rechtbank. ,,Vandaag is recht gesproken voor de slachtoffers en de nabestaanden", aldus Kraag. Hij zegt 'gepast trots' te zijn op het team dat jarenlang onderzoek deed naar de vliegramp, en 'een lichte teleurstelling' te voelen dat een verdachte is vrijgesproken.
Minister Yeşilgöz van Justitie en Veiligheid stelt: ,,Hoe belangrijk het vonnis in de MH17-zaak ook is, het is niet het sluitstuk."
© AFP — Andy Kraag. Rusland zal het oordeel van de Nederlandse rechter over de verdachten van MH17 ‘bestuderen’. ,,In al deze kwesties is elke nuance van belang, dus na bestudering van dit juridische document zullen we klaar zijn om hierop commentaar te geven’’, zei een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken donderdag.
Later donderdag stelde het ministerie te betreuren dat het proces 'niet-onpartijdig is geweest'.
Het Russische staatspersbureau RIA Novosti legt de nadruk op het onderzoek van Buk-fabrikant Almaz-Antej. ,,De drie grootschalige experimenten om de situatie te simuleren, bevestigden dat alleen een raket uit een plaats onder controle van het Oekraïense leger MH17 kon raken." De rechtbank stelde echter dat de deskundige van Almaz-Antey niet onafhankelijk was.
Oekraïne vindt het een belangrijk signaal dat een Nederlandse rechtbank oordeelt dat een raket van Russische makelij vlucht MH17 neerhaalde. Het is een teken aan de wereld, inclusief Rusland, dat elke oorlogsmisdaad van de Russen wordt vastgelegd, onderzocht en beoordeeld, concluderen de Oekraïners.
President Volodimir Zelenski benadrukt dat er gevolgen moeten zijn voor de verantwoordelijken, want 'het gevoel van straffeloosheid leidt tot nieuwe misdaden'. Hij noemt het bestraffen van 'alle Russische wreedheden, zowel toen als nu' onvermijdelijk.
Na de veroordeling komen de eerste reacties los. Premier Mark Rutte stelt dat met dit vonnis 'waarheidsvinding en gerechtigheid een stap dichterbij is'. Het Koninklijk Huis zegt dat 'het verdriet van de MH17-nabestaanden altijd voelbaar zal blijven'.
Met het uitspreken van de levenslange celstraffen is het voordragen van het vonnis voorbij. Alle procespartijen krijgen twee weken de tijd om hoger beroep in te stellen.
Het Openbaar Ministerie overweegt dat te doen tegen de vrijspraak van Oleg Poelatov. Een woordvoerder van het OM liet direct na het uitspreken van het vonnis weten het 'omvangrijke' vonnis te gaan bestuderen.
Onduidelijk is wat de drie tot levenslang veroordeelde mannen zullen doen. Zij hebben geen advocaten bij het proces.
De rechtbank zegt 'geen tijdelijke celstraf te willen opleggen', onder meer vanwege de omvang en de enorme impact van de zaak. Een tijdelijke celstraf zou 'onvoldoende recht doen aan hun verantwoordelijkheid en betrokkenheid'. De rechtbank veroordeelt Girkin, Chartsjenko en Doebinski tot levenslange celstraffen. ,,Maar ook die straffen kunnen het enorme leed dat is aangericht niet wegnemen", aldus de voorzitter van de rechtbank.
,,De levens van de passagiers van MH17 waren soms zelfs nog maar net begonnen", zegt rechter Steenhuis. ,,Ook voor de nabestaanden is er een leven voor en na de ramp. De verdachten hebben nooit duidelijkheid gegeven over wat er is gebeurd. Ze hebben zich alleen bekommerd om het afvoeren van de Buk-installatie." De rechtbank bestempelt hun houding als respectloos. ,,Ze hebben ontkend betrokken te zijn, maar ze weten wel beter."
De rechtbank gaat in op de door de nabestaanden gevorderde schadevergoedingen. ,,Het leed is niet in geld uit te drukken." 290 personen dienden schadeclaims in van tussen de 40.000 en 50.000 euro. Girkin, Doebinski en Chartsjenko worden veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding aan de nabestaanden van meer dan 16 miljoen euro.
Samenvatting tot nu toe: de drie verdachten Girkin, Doebinsky en Chartsjenko zijn schuldig aan moord op 298 inzittenden van MH17, stelt de rechtbank. Zij zijn betrokken geweest bij het aanvoeren, inzetten en afvoeren van de Buk-installatie, waarmee het vliegtuig is neergeschoten. De vierde verdachte, Poelatov, wordt vrijgesproken. Van hem staat niet vast dat hij bevelen heeft gegeven over de Buk-installatie. Poelatov was de enige die zich door advocaten liet vertegenwoordigen bij het proces.
© ANP Graphics De rechtbank ziet verdachte Chartsjenko als medepleger en acht de aanklacht tegen hem, het spelen van een rol bij het neerhalen van MH17, bewezen. ,,Hij was een meewerkend voorman die handelde in opdracht van Doebinsky. Speelde een rol bij de aan- en afvoer van de Buk-installatie en leverde daarmee een grote bijdrage aan de inzet van het wapen." Hetzelfde geldt voor verdachte Doebinsky, die Chartsjenko aanstuurde.
De rechtbank: ,,Igor Girkin was, als minister van Defensie van de DPR, eindverantwoordelijke voor de strijdkrachten. Er is onder zijn leiding veel schade aangericht. Maar het blijkt niet dat hij van tevoren wist van de aanwezigheid van de Buk-raket op 17 juli op die plek. Hij bemoeit zich wel actief met het afvoeren van de Buk-installatie nadat MH17 is neergehaald. En uit het aangevoerde bewijs blijkt dat hij de inzet van zo'n wapen en de doden daardoor aanvaardt." De rechtbank acht ook de tenlastelegging ook tegen hem, als medepleger, bewezen.
Over de vierde verdachte, Poelatov, zegt de rechtbank: ,,Hij was de regiocommandant. Het is onduidelijk of hij Chartsjenko bevelen heeft gegeven over de Buk-raket, maar hij heeft hem in ieder geval niet tegen gehouden. Uit dossier blijkt niet dat Poelatov de spil was tussen de bemanning van de Buk-installatie en andere verdachten. Poelatov was ook niet in de buurt van de afvuurlocatie." De rechtbank stelt echter ook dat Poelatov zich niet heeft verzet tegen de komst van de Buk. ,,Hij aanvaarde de inzet daarvan. Maar onduidelijk is of hij de macht had de inzet tegen te gaan." Poelatov wordt door de rechtbank niet als medepleger gezien. Hij wordt vrijgesproken van tenlaste gelegde feiten.
De verdachten Doebinsky en Chartsjenko speelden volgens de rechtbank een rol bij het inzetten en afvoeren van de Buk-installatie. ,,Na het neerschieten van MH17 is de Buk-installatie snel afgevuurd, in de veronderstelling dat daarmee een internationaal schandaal voorkomen zou worden", aldus rechter Steenhuis.
Uit het dossier blijkt niet wie de opdracht heeft gegeven om de raket af te vuren en waarom dat is gebeurd, stelt de rechtbank. En ook niet wie de bemanning was. ,,Maar iedereen die dit wapen inzet zal zich bewust zijn van de enorme gevolgen die dat kan hebben. Het afvuren gebeurt ook niet per ongeluk. Maar het kan wel een vergissing zijn geweest om dit toestel te raken. Dat doet echter niets af aan de opzet."
© ANP — Onderdeel van een BUK raket tijdens een persbijeenkomst van het Joint Investigation Team, dat onderzoek doet naar de crash van vlucht MH17. De rechtbank stelt dat Openbaar Ministerie voldoende onderzoek heeft gedaan naar andere scenario's voor de crash van MH17. ,,Maar die alternatieve scenario's behoeven geen verder onderzoek. Want het scenario dat een Buk-raket het toestel heeft getroffen is wettig en overtuigend bewezen." De rechtbank verwijst sommige van die alternatieve scenario's (er waren er veel) 'naar het rijk der fabelen'.
© AFP — Delen van het wrak van MH17 in Oekraïne in 2014. Van alle gevonden materialen in het vliegtuig en in sommige slachtoffers 'wijst niets op een ander wapen dan een Buk-raket'. ,,In combinatie met de andere bewijsmaterialen is het wettelijk en overtuigend bewijs."
Dat verdachte Poelatov zegt dat de (afgeluisterde) telefoongesprekken die verdachten voerden over een Buk-raket 'waren bedoeld om te misleiden', acht de rechtbank 'zeer onwaarschijnlijk'. Ook gaat de rechtbank voorbij aan klachten van verdachten en verdediging over 'manipulatie van de telefoongesprekken en foto's'. ,,Het gaat om zoveel gesprekken en foto's dat ze nooit zo massaal en zo snel gemanipuleerd hadden kunnen worden."
De rechtbank spreekt nu over de (anonieme) getuige M58. Die man was een strijder die onderdeel uitmaakte van een rebellengroep. Hij was aanwezig bij een checkpoint in buurt van de afvuurplek van de Buk. M58 verklaarde het geluid van rupsbanden en een explosie te hebben gehoord, daarna zag hij een raket vliegen en een vliegtuig neerstorten. Tenslotte zag hij een Buk-installatie wegrijden, die één raket miste. Hij beschreef ook de vreugde onder de rebellen over het raken van een vliegtuig. En de schrik toen bleek dat het een passagiersvliegtuig bleek te zijn.
Rechtbank: ,,Maar M58 verklaarde soms ook inconsistent. Corrigeerde soms dingen die hij eerder zei. Het ging dan echter om details waarvan hij op dat moment niet wist dat ze later belangrijk zouden worden. Het doet niets af aan zijn verklaringen over de zaken die er echt toe doen. We achten deze getuige betrouwbaar."
Rechtbank: ,,Er is een overvloed van bewijsmiddelen dat MH17 is neergeschoten door een Buk-raket vanuit een landbouwveld bij Pervomaskje. Er zijn getuigen. Er zijn beelden van een rookpluim. Er zijn resten van een raket gevonden in vliegtuig en slachtoffers."
De vertegenwoordiger van Almaz Antey, het Russische bedrijf dat de Buk-raket maakte, is ook verbonden aan de Russische staat. ,,Het zogenoemde bewijsmateriaal dat zij aanleverden dat het niet hun raket is geweest, bleek meerde keren gemanipuleerd of vervalst."
