Dit liveblog is gesloten
Daarmee is er een eind gekomen aan dit debat. Dit liveblog is gesloten, lees hieronder alle gebeurtenissen nog eens rustig na.
De D66-motie om de avondklok om 21.00 uur te laten ingaan, is aangenomen. Het voorstel kreeg steun van een Kamermeerderheid van SP, PvdA, Krol, GroenLinks, 50Plus, VVD, CDA en ChristenUnie.
Einde van de tweede termijn van de zijde van de Kamer. Arib schorst voor 10 minuten, daarna volgt stemming over de moties.
Minister De Jonge is klaar met zijn deel van de beantwoording. Einde van de eerste termijn van het debat. We gaan direct door met de tweede termijn, waarin de partijen nogmaals aan het woord komen en moties kunnen indienen.
Een van de moties zal het kabinet oproepen een avondklok in te stellen vanaf 21.00 uur. Premier Rutte zei eerder vandaag al dat een avondklok niet later dan 21.00 uur zou kunnen, omdat het dan minder goed werkt. 'Koehandel', oordeelt Geert Wilders (PVV), die vooral D66 erop aankijkt.
D66 laat in een verklaring weten waarom de partij een avondklok nu toch steunt:
Een Kamermeerderheid gaat akkoord met een avondklok die om 21.00 uur ingaat. In de tweede ronde van het coronadebat komt daarover een breed gesteunde motie op tafel te liggen, melden meerdere bronnen aan deze redactie. Premier Rutte liet eerder dit debat al weten dat een avondklok ná 21.00 uur geen optie is, omdat dan de effectiviteit in het geding komt.
D66 heeft volgens ingewijden tijdens het debat het initiatief genomen voor een motie die de avondklok een half uur later laat starten dan het kabinet had voorgesteld. Naast D66 steunen ook VVD, CDA, SP, ChristenUnie, 50Plus en PvdA de motie. GroenLinks heeft nog geen beslissing genomen.
De Jonge voelt er weinig voor de bezoekregels te versoepelen naar twee mensen, als ze uit hetzelfde huishouden komen. Dat was een voorstel van Léonie Sazias (50Plus).
Ook Van Nieuwenhuizen is klaar met haar deel van de beantwoording. Zometeen is het woord aan minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid).
Grapperhaus is klaar, nu minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur). Ze voelt niets voor een volledig vliegverbod. Er is al een oproep niet naar het buitenland te gaan als het niet strikt noodzakelijk is. En voor een aantal landen geldt al een vliegverbod.
Verslaggever Niels Klaassen over het debat tot nu toe:
Marijnissen (SP) pleit voor een 'eerlijk salaris' voor politiemensen, zeker nu ze ook nog belast worden met de handhaving van een avondklok.
Grapperhaus werkt naar eigen zeggen aan een manier 'die voor politiemensen zo goed mogelijk uitpakt'. Hij denkt aan een eenmalige bonus. Voor Marijnissen is dat niet genoeg. Ze wil 'naast mooie woorden en blijk van waardering' graag dat het kabinet met meer komt.
Grapperhaus gaat in op op de avondklok. ,,Als je dit doet, moet je het goed en stevig doen.'' Er zijn uitzonderingen, die lijst is bewust kort om het simpel te houden, aldus de bewindsman.
De boete op het niet hebben van een geldige reden om buiten te zijn, ligt op verzoek van de Kamer beneden de 100 euro. Als je een formulier echter verkeerd invult, is dat een misdrijf, benadrukt Grapperhaus. Dan valt het niet meer onder de coronawet.
Scholieren die 's avonds een examen moeten volgen, worden tóch uitgezonderd van de avondklok, zegt Grapperhaus. Eerder stonden ze al op de lijst, maar daar waren ze ineens kortstondig van verdwenen.
© ANP — Minister Ferd Grapperhaus (Justitie) Premier Rutte is klaar met zijn beantwoording. Nu volgt minister Ferd Grapperhaus (Justitie) voor zijn deel van de vragen.
Marijnissen (SP) wil van Rutte weten wat hij gaat doen tegen werkgevers die hun werknemers verplichten fysiek op werk te verschijnen, terwijl thuiswerken de norm moet zijn. Rutte zegt toe verder te onderzoeken wat er gedaan kan worden 'om de knoppen verder aan te draaien'. Een thuiswerkplicht is lastig, omdat het voor het kabinet niet mogelijk is te bepalen waar thuiswerken wel en niet kan.
Heerma (CDA) en Klaver (GroenLinks) bevragen Rutte opnieuw op het perspectief. Rutte hoopt dat we nog dit jaar 'terug naar normaal gaan'.
Heerma vraagt het kabinet creatiever na te denken als het gaat om communicatie, omdat de boodschap steeds minder goed over lijkt te komen. Hij oppert bijvoorbeeld om ervaringsdeskundigen, 'die écht geraakt worden door de crisis, aanwezig te laten zijn bij de persconferenties van het kabinet. Rutte belooft er naar te kijken.
© ANP — Premier Mark Rutte Kuzu (Denk) herhaalt dat de avondklok disproportioneel is, en dat het kabinet de aanpak van het virus te epidemiologisch benadert, waardoor bijvoorbeeld nadelige psychologische effecten ondergeschikt zijn. Volgens Rutte is dat niet zo, maar moet er wel altijd een balans gezocht worden tussen een effectieve aanpak van het virus, met zo min mogelijk pijn voor de samenleving.
Dik-Faber (ChristenUnie) vraagt naar het perspectief voor mantelzorgers en hulpverleners. Daar geldt een uitzondering voor, zegt Rutte toe. Ook wordt dat administratief zo simpel mogelijk geregeld, belooft hij.
Jetten (D66) bevraagt Rutte op de bezoekregels. Rutte erkent dat veel jongeren nog altijd geregeld drie mensen of meer op bezoek hebben. ,,Dat is ongeveer een kwart van Nederland.'' Handhaving is echter niet mogelijk, omdat het om een verzoek gaat.
Jetten benadrukt opnieuw dat de avondklok idealiter later ingaat dan de voorgenomen 20.30 uur, om ook draagvlak te houden voor zo'n zware maatregel. Rutte houdt vol dat een avondklok niet later dan 21.00 uur kan ingaan, om effectief te zijn.
© ANP — Premier Mark Rutte Ploumen (PvdA) wil van Rutte weten hoe we weer van de avondklok af zouden komen. Volgens Rutte laat het kabinet op 2 februari weten wat er na 8 februari gaat gebeuren met betrekking tot de maatregelen. Zekerheid daarover kan hij nog niet geven, maar hij hoopt dat de avondklok zo snel mogelijk weer van tafel kan.
Ploumen wil ook weten wat het kabinet gaat doen zodat handhaving mogelijk is. Rutte: ,,Zeker in het begin zal handhaving heel zichtbaar zijn.'' Publiekscommunicatie en het stellen van een sociale norm moet ook helpen. Ook zal de avondklok worden afgestemd op de beschikbaarheid van agenten, aldus Rutte ietwat mysterieus.
Wilders (PVV): ,,Het is werkelijk om met geen pen te beschrijven.'' Volgens hem gaat de vergelijking die het OMT maakt met Frankrijk niet op. Ook hamert hij opnieuw op het feit dat er onderzoek is gebruikt dat geen peer review heeft gehad.
Wilders vraagt Rutte opnieuw of hij alternatieven wil overwegen, voordat hij aanstuurt op een avondklok. De premier zegt Wilders niet te herkennen in zijn kritiek op een avondklok, terwijl alle experts zeggen dat het moet gebeuren. Rutte zegt verbaasd te zijn, omdat de PVV'er niet in het 'wappie-kamp zit' van mensen die zeggen dat het virus niet bestaat.
Om te voorkomen dat de situatie nog verder uit de hand loopt, 'en er nog meer operaties worden uitgesteld', moet dit gebeuren, ook al kan je niet tot op de komma achter de streep aangeven hoe het precies zit, meent de premier.
'Broddelwerk', reageert Wilders, verwijzend naar een artikel van deze site waaruit blijkt dat niet alle experts voorstander zijn van een avondklok. ,,Als er hier een wappie is, is het de premier.''
© ANP — Premier Mark Rutte en Geert Wilders (PVV) We gaan door: premier Mark Rutte krijgt het woord. Hij gaat eerst in op de avondklok. Hij herhaalt dat de Britse variant maakt dat het kabinet nu een avondklok wil invoeren. Daarmee hoopt hij ook sneller weer perspectief te kunnen bieden.
Volgens Rutte is het OMT-advies gebaseerd op onderzoek dat inderdaad niet altijd goed gecontroleerd is door andere wetenschappers, maar dat zou te veel tijd kosten. Hij benadrukt dat er niet zomaar wat onderzoek is gepakt om tot deze keuze te komen.
Als er mogelijkheden zijn voor verruiming, ligt de prioriteit bij het onderwijs, zegt Rutte. En als er ruimte is, is de avondklok het 'eerste dat de prullenbak' in gaat. De premier kan echter niet uitsluiten dat de avondklok later nog een keer terugkomt.
Volgens het OMT neemt de effectiviteit van de avondklok enorm af na 21.00 uur. ,,Het kan dus wel ietsje later, maar het moet wel echt tussen 20.00 uur en 21.00 uur zijn'', zegt Rutte.
De zaal loopt weer vol, het debat kan ieder moment weer verder gaan.
Schorsing tot 13.00 uur
Daarmee is er een eind gekomen aan de eerste termijn van de zijde van de Kamer. Voorzitter Arib schorst het debat tot 13.00 uur, daarna is het aan premier Rutte en minister De Jonge om alle vragen te beantwoorden, en voldoende steun binnen te halen voor de avondklok.
© ANP — Premier Rutte Door met Femke Merel Van Kooten-Arissen. Ook zij is tegen een avondklok, die ze 'draconisch' noemt. ,,Tenenkrommend traag en zonder menselijke maat, dit vat het kabinetsbeleid samen.''
Henk Krol krijgt het woord. Ook hij vindt een avondklok disproportioneel. ,,Dit demissionaire kabinet begint totalitaire trekjes te vertonen.'' Krol wil van minister De Jonge weten waar hij de effectiviteitscijfers vandaan haalt, 'aangezien wetenschappers internationaal het niet weten'.
Nu Wybren van Haga (FvD). Hij haalt stevig uit naar het coronabeleid van het kabinet. ,,Nu legt het kabinet een avondklok op, en nog steeds komen we niet in opstand.'' Hij snapt niet dat liberale partijen voor zo'n 'dictatoriale maatregel' zijn. FvD is tegen. Het is disproportioneel en de schade voor bijvoorbeeld jongeren is vele malen groter dan het effect wat het nastreeft, meent Van Haga.
Verder met Léonie Sazias (50Plus). Ze vindt dat er goed gekeken moet worden naar de uitzonderingen van de avondklok, en vraagt ook hoe dat geregeld moet worden in de Tweede Kamer.
,,Wat we nu moeten doen is vaccineren, vaccineren. Het tempo moet omhoog'', zegt Sazias. Ook zij herkent de signalen dat werkgevers hun werknemers dwingen op locatie te komen werken. Ze wil weten wat het kabinet daar tegen gaat doen.
Nu Tunahan Kuzu (Denk). Hij wijst op het 'maatschappelijk leed' van de huidige lockdown, zoals depressiviteit. ,,Met een avondklok slaat dit kabinet totaal door'', meent hij. ,,Krankjorum, het voorstel moet regelrecht de vuilnisbak in.'' Volgens Kuzu is er geen bewijs dat het echt werkt.
Kuzu benadrukt ook dat een avondklok niet is te handhaven, en dat boa's dat allang hebben aangegeven.
© ANP — Tunahan Kuzu (Denk) De volgende spreker is Kees van der Staaij (SGP). Hij is kraakhelder: ,,De SGP is er niet van overtuigd dat de avondklok proportioneel is. Het is eerder een uiting van onmacht dan van daadkracht.''
Van der Staaij vindt dat er met een avondklok 'een grens wordt overgegaan', namelijk de coronawet. Hij pleit voor inzetten van alternatieven en handhaving van de bestaande maatregelen.
© ANP — Kees van der Staaij (SGP) Nu Esther Ouwehand (PvdD). Net als veel andere partijen pleit ze voor handhaving van de bestaande maatregelen. Ook hekelt ze dat het kabinet pas zo laat voor sommige maatregelen kiest, zoals het vliegverbod. De PvdD pleit daar al langer voor.
Door met Carla Dik-Faber (ChristenUnie). Ze pleit er onder meer voor dat mantelzorgers worden vrijgesteld van de avondklok. Ook zij kaart aan dat te veel mensen nog naar hun werk gaan, en roept op tot strengere handhaving en controle. Ook de naleving van de quarantaine verloopt niet goed, stelt ze vast.
De volgende spreker is Lilianne Ploumen (PvdA). Ze ziet 'een soort politieke ruilhandel' ontstaan in de Kamer, over 'een half uurtje eerder of later'. Ploumen pleit dat ook voor een inhoudelijk debat over de vraag 'waarom een avondklok nodig is'. ,,Hoe zit het met de quarantaineplicht? Waarom worden werkgevers niet harder aangepakt? Hoe kan een avondklok helpen bij indammen van het virus? Hoe gaat het kabinet ervoor zorgen dat boa's hun werk goed kunnen doen?''
Nu Lilian Marijnissen (SP). Ze wijst erop dat het veel uitmaakt of mensen groot of klein wonen, of kinderen goed kunnen leren of dat ze ouders hebben die daarbij kunnen helpen. Kortom: corona raakt iedereen, maar wel op heel verschillende manieren.
Marijnissen: ,,De groep die het nu al moeilijk heeft, wordt extra hard geraakt door de avondklok.'' Ze wil dat het kabinet daar beter naar kijkt, om te zorgen 'dat het eerlijk gebeurt'.
De SP wil veel stevigere handhaving, bijvoorbeeld op het thuiswerken. Ze wil naar een 'lege werkvloerplicht' gaan. Ook vraagt ze het kabinet of alle niet-noodzakelijke vluchten niet gewoon moeten worden verboden.
© ANP — Lilian Marijnissen (SP) Jetten is klaar, door met Jesse Klaver (GroenLinks). Volgens hem gaat dit debat niet alleen over een avondklok. Hij vindt dat er moet worden samengewerkt met het kabinet om het virus aan te pakken, maar ook opgelet moet worden dat dat goed gebeurt. Hij hekelt dat 'jongeren in hun toekomst worden beperkt', terwijl er bij andere zaken niet wordt gehandhaafd. Hij wijst op werkgevers die hun werknemers nog altijd dwingen naar werk te komen, en het trage vaccinatieproces in Nederland.
Wilders (PVV) herhaalt dat een avondklok 'overbodig', 'ontwrichtend' en 'onzinnig' is. Hij brengt Jetten in herinnering dat D66 eerder nog 'zeker' wist die avondklok niet te steunen.
Jetten erkent dat als er eerder was ingegrepen en bestaande maatregelen beter waren gehandhaafd, we niet in deze situatie terecht waren gekomen. ,,Maar daar zijn we wel in beland'', zegt hij. Jetten wil eerst duidelijke antwoorden van het kabinet.
Wilders is teleurgesteld dat Jetten ineens minder stellig is in het strijden tegen een avondklok. ,,U gaat gewoon mee met het kabinet.'' Volgens de D66-voorman is er nu nieuwe informatie die moet worden meegewogen.
© ANP — Rob Jetten (D66) De volgende spreker is Rob Jetten (D66), eerder nog fel tegenstander van een avondklok. ,,Ik zal eerlijk zijn, mijn fractie vindt het geen gemakkelijke keuze.'' Hoewel de situatie nu, met de Britse variant, zorgelijker is, 'worstelt' D66 nog steeds met het vraagstuk. Jetten vraagt opnieuw naar de effectiviteit van een avondklok, en vraagt ook of overwogen is de spertijd later te laten ingaan.
Jesse Klaver (GroenLinks) is blij met de 'stevige woorden' van Heerma over 'werkgevers die niet thuisgeven'. Hij oppert bedrijven die zich niet houden aan de thuiswerknorm de financiële steun terug te laten betalen. Dat gaat Heerma 'te snel'. ,,Ik weet niet of dat nu verstandig is.''
Door met Pieter Heerma (CDA). ,,Het is van groot belang dat we het dominant worden van de Britse variant zo lang mogelijk uitstellen, zodat zo veel mogelijk mensen ondertussen ingeënt kunnen worden.''
Het CDA 'ziet de noodzaak' van de aanscherpingen, en steunt ze. Wel wil Heerma dat het kabinet meer perspectief biedt, omdat er 'metaalmoeheid' optreedt in de samenleving.
Ook Heerma kaart aan dat veel werkgevers hun werknemers dwingen naar het werk te komen en wil weten wat het kabinet daar tegen gaat doen.
© ANP — Pieter Heerma (CDA) Veldman is klaar, door met Geert Wilders (PVV). ,,Nederland heeft al een van de strengste lockdowns van Europa'', zegt hij. ,,Maar het is allemaal nog niet genoeg voor Rutte, hij doet er nog duizend scheppen bovenop en komt nu met een avondklok.'' De PVV steunt de maatregel, 'de botte bijl', dan ook niet.
De avondklok is 'ongepast', meent Wilders. ,,Het is een teken van totale onmacht van het kabinet.'' Volgens hem worden mensen 'thuis gevangen gezet op bevel van Rutte'. ,,Dat is geen feest. Geloof me, ik weet waar ik het over heb'', verwijst hij naar zijn eigen veiligheidssituatie.
Wilders hekelt ook het vaccinatiebeleid, iets wat volgens hem de oplossing is. ,,Het gaat tergend langzaam.''
Hij verwijst naar de PVV-motie van november, waarin een Kamermeerderheid aangaf geen avondklok te willen. ,,Respecteer die motie'', sluit hij zijn betoog af.
© ANP — Geert Wilders (PVV) Van Haga (FvD) meent dat een avondklok niet effectief is en vooral symbolisch is. ,,Hoe kunt u zo'n ingrijpende maatregel dan steunen?''
Opnieuw verwijst Veldman naar de situatie in Engeland en Portugal. ,,Dat is een consequentie die ik niet zou willen.'' Hij is blij dat het kabinet 'proactief' maatregelen neemt, om erger te voorkomen.
Tunahan Kuzu (Denk) wijst erop dat er onderzoek is waar uit blijkt dat een avondklok alleen werkt als er onder meer draagvlak is. ,,Blindstaren op volksgezondheid is niet genoeg.'' Volgens hem is er nu sprake van een 'disbalans'.
Veldman erkent dat onder meer draagvlak belangrijk is, maar wijst ook op de 'schrikbarende' beelden uit Engeland, waar de Britse coronamutant om zich heen slaat. ,,Ik wil niet verzeild raken in situaties zoals in Londen.''
© ANP — Tunahan Kuzu (Denk) Esther Ouwehand (PvdD) roept op de bevolking 'te beschermen'. Ze mist de steun van de VVD voor goede preventie om de gezondheid te beschermen.
Veldman benadrukt dat Ouwehand het zo wel heel breed maakt, en verwijst naar de verkiezingen in maart, waar de kiezer de kans krijgt te kiezen voor zwaartepunten.
Ook Kees van der Staaij (SGP) meldt zich. Hij vraagt naar de 'ingrijpende' aanscherping van de bezoekregels, van twee naar één. Hij is bezorgd dat de 'menselijke maat' uit het oog wordt verloren. Hij pleit voor het kijken naar huishoudens, in plaats van personen.
Veldman erkent dat de menselijke maat niet verloren mag gaan. Maar hij vindt de sluiting van de scholen erger dan de bezoekregels. ,,Als die regels er voor zorgen dat de scholen weer open kunnen, geniet dat mijn voorkeur.''
Lilian Marijnissen (SP) breekt in. Ze vraagt hoe de VVD wil gaan handhaven met betrekking tot mensen die nog altijd op hun werk zitten. Veldman hint onder meer op het sluiten van bedrijven door de inspectie. Volgens Marijnissen is de inspectie onderbemand, maar Veldman 'kent die signalen niet'.
© ANP — Lilian Marijnissen (SP) We gaan beginnen. Kamervoorzitter Arib geeft VVD-Kamerlid Hayke Veldman het woord. ,,De VVD ziet een avondklok als een hele zware maar - met pijn in het hart - als een noodzakelijke maatregel.'' Hij snapt dat het kabinet de maatregel nu in wil voeren, 'om erger te voorkomen'. ,,We moeten dit doen, bijvoorbeeld voor onze kinderen'', verwijst hij naar de sluiting van scholen.
,,Wel moeten de bestaande maatregelen beter worden nageleefd'', zegt Veldman. Hij benadrukt dat veel mensen nog altijd op hun werk zitten, terwijl dat niet noodzakelijk is. Hij wil dat het kabinet dat beter gaat handhaven.
Premier Mark Rutte is inmiddels aangekomen in de plenaire zaal van de Tweede Kamer. Zoals altijd oogt hij ontspannen.
© AD Het kabinet heeft gisteren ook het advies voor visite thuis aangescherpt: mensen moeten niet twee, maar nog maar één bezoeker ontvangen. Dat 'dringende advies' ging gisteren meteen in. Wel zijn er uitzonderingen voor ‘kwetsbare mensen’ mogelijk.
Het grote doel van de extra maatregelen is om op 9 februari de scholen te kunnen heropenen. Volgens het kabinet is bewust voor 20.30 uur gekozen als start van de avondklok. ,,Omdat het de bedoeling is dat het gedrag wordt aangepast en dat de sociale contacten in de avonduren afnemen. Een latere begintijd sorteert naar verwachting minder effect'', aldus minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) gisteren tijdens de persconferentie.
© ANP — Minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) Het debat start om 10.15 uur. VVD-Kamerlid Hayke Veldman trapt af. Vrijwel alle fracties hebben vier minuten spreektijd.
De volledige sprekerslijst:
© Tweede Kamer — Sprekerlijst coronadebat 21 januari 2020
